OPINIE: hoeveel slachtoffers en menselijk leed is goedkope productie waard? - Vicky Reynaert

Hoeveel slachtoffers en menselijk leed is goedkope productie waard?

Acht jaar geleden stortte de Rana Plaza-kledingfabriek in Bangladesh in. Meer dan 1130 mensen stierven bij de ramp en maar liefst 2500 mensen raakten gewond. Ze werkten in onveilige omstandigheden. Het gebouw was niet bestand tegen de trillingen van de zware machines in de fabriek. Eén dag voor de ramp negeerden de uitbaters van de textielfabrieken de waarschuwingen en dwongen ze hun personeel om - tegen een zeer schraal loon - toch te komen werken. Dat loon, en de veiligheidsrisico’s voor arbeiders, stonden in groot contrast met de afzetmarkt van de kledingmerken die er goedkoop produceren: Primark, Mango, Benneton,... 

De ramp in textielfabriek Rana Plaza opende het debat over de rol die bedrijven - ook Belgische bedrijven - hebben op vlak van mensenrechten en arbeidsomstandigheden in buitenlandse fabrieken waar ze produceren. Welke verantwoordelijkheid dragen zij voor het respecteren van mensenrechten in die fabrieken? Hoeveel slachtoffers en menselijk leed is die goedkope productie waard? Moeten zij in hun toeleveringsketens niet het principe van ‘due diligence’ verplicht toepassen? Moeten zij in die fabrieken niet de risico’s op mensenrechtenschendingen actief identificeren, voorkomen en remediëren? ‘Logisch toch?’ zou je denken.

Een zorgplichtwet is een essentieel onderdeel van het internationaal handelsbeleid dat wij willen voeren

Dit debat blijft in België echter zonder voorwerp. In ons land kiezen we voor zelfregulering en sensibilisering van bedrijven. Maar om de zoveel tijd duiken nieuwe gevallen op van multinationals en bedrijven die het niet nauw nemen met mensenrechten. In sommige gevallen gaat het ook om Belgische bedrijven. Of er duiken producten op die hun weg vinden naar de Belgische markt, maar die geproduceerd worden onder dwangarbeid. Denk maar aan de duizenden chirurgische mondmaskers die eind vorig jaar in ons land via groothandelaars werden ingevoerd en verkocht werden via Belgische apotheken, maar in China onder dwang zijn gemaakt door Oeigoeren.

Niet langer wachten op een zorgwetplicht in België

De Verenigde Naties keurden al in 2011 richtlijnen goed inzake bedrijven en mensenrechten, waarin vastgelegd werd dat overheden wetgeving moeten aannemen om inbreuken te voorkomen, te onderzoeken, maar ook te bestraffen en te herstellen. Een zorgplichtwet dus. Op internationaal niveau onderhandelt men bovendien al sinds 2014 over een bindend VN-Verdrag ‘Bedrijven en Mensenrechten’. Tot nu toe bleven zowel de Europese Unie (EU) als België aan de zijlijn staan bij de gesprekken. Ook op Europees niveau woedt het debat over een Europese zorgplichtwet, de onderhandelingen hierover zullen allicht tot 2023 duren. Het federale parlement heeft op 14 januari 2021 de regering verzocht om actief deel te nemen aan de onderhandelingen over internationale en Europese zorgplichtwetgeving, en zich proactief te beraden over een nationaal kader met betrekking tot due diligence. 

In februari 2021 hebben 60 bedrijven uit ons land een brief overhandigd aan de federale regering, waarin zij vragen om bindende wetgeving op nationaal niveau uit te werken. Een wetgeving die ook hun inspanningen op vlak van mensenrechten beloont en eerlijke concurrentie tussen bedrijven creëert. Al in oktober 2020 publiceerden 17 middenveldorganisaties het memordanum ‘Essentiële bouwstenen voor een Belgische zorgplichtwet’. Onze buurlanden Frankrijk, Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben ondertussen allen een zorgplichtwet, de één al wat uitgebreider dan de andere.

Vooruit en de PS willen ook niet langer wachten. Een zorgplichtwet is een essentieel onderdeel van het internationaal handelsbeleid dat wij willen voeren. Wij stappen weg van symboliek en dienen daarom een wetsvoorstel in om, zoals bepaald in de richtlijnen van de VN, inbreuken te voorkomen, te onderzoeken, maar ook te bestraffen en te herstellen. De uitvoering ervan is voor ons een voorwaarde om de handelsrelatie met derde landen of handelsblokken, zoals bijvoorbeeld met China of met Mercosur, vorm te geven.