LOKAAL: Astrid De Bruycker: Waarom niét lachen met Derksen moediger is

Zo klonk het: “Die dingen gebeuren als je jong bent. We hebben allemaal onze jeugdzonden. Er is een groot verschil of je nu 22 of 73 bent.” Dat is bullshit. We gaan dit echt niet wegzetten als een jeugdzonde. Verkrachting is een misdaad. Geen enkel mens mag dit een ander mens aandoen. Dit is letterlijk misbruik maken van een kwetsbaar persoon, daar zijn we het over eens. Daarom hebben we als samenleving een wettelijk kader opgezet om dit te kunnen bestraffen.

De reacties die we nu horen en lezen veroordelen dit gedrag scherp. Maar die veroordelingen kwamen er pas achteraf. De andere studiogasten lachten schuddebuikend mee tijdens de wansmakelijke biecht. Ik ben er van overtuigd dat minstens één van de andere tafelgasten een even problematisch geval is als Derksen zelf – de man reageerde met “nou heeft ze nog geluk gehad, voor het zelfde geld had daar een honkbalknuppel gestaan.”

Wat mij vooral intrigeert is hoe het publiek in de studio reageert. Of beter: niet reageert. Bekijk het fragment even opnieuw en stel samen met mij vast dat bijna iedereen – ook de vrouwen in het publiek – meelacht. Niemand lijkt verontwaardigd. Vinden zij deze bekentenis echt grappig? Voelden ze een foute sociale druk om mee te gaan in de sfeerschepping? Werd het plots sociaal wenselijker om lacherig te doen over verkrachting dan om er verontwaardiging over te tonen? Blijkbaar wel.

Ongemakkelijk meelachen is gemakkelijk. Niet lachen is moedig, maar moeilijk. De studiobekentenis van Derksen is een geval van bijna karikaturale proportie, maar wie maakte het nog nooit mee? De racistische opmerking, de homofobe ‘grap’, de seksueel intimiderende toespeling. Op het werk, tijdens een familiefeest, in de voetbalkleedkamer of aan de toog…

De eerste stap is: we moeten ons laten horen elke keer we ongepast gedrag ervaren of zien gebeuren. We moeten opstaan, reageren, van ons af bijten. We mogen het niet langer weglachen of ‘wegrelativeren’. We mogen vooral ook niet gewoon kijken naar de ander en verwachten dat die wel zal ingrijpen.

Maar dat is niet makkelijk. Dat is vaak zelfs verdomd moeilijk, omdat mensen niet weten hoé te reageren. Maar je kan dat wel leren. We kunnen onszelf wapenen om in dergelijke situaties op te staan en een actieve omstander te worden die duidelijk maakt dat we haatspraak, intimidatie, racisme en discriminatie niet aanvaarden.

Dat is wat we nu in Gent doen met onze gratis omstaanderstrainingen. We leren mensen dat je op tal van manieren kunt reageren, zelfs als je niet assertief van aard bent. Zo kan je voor afleiding zorgen, of andere omstanders aanspreken om bondgenoten te vinden. Tegen de zomer van dit jaar zullen al meer dan 1.500 Gentenaars gratis een dergelijke training gevolgd hebben. Mensen uit de horeca, (jeugd)voetbaltrainers en -begeleiders, politieagenten, personeel van Gentse organisaties, bedrijven en verenigingen uit tal van sectoren, en leerlingen uit het middelbaar onderwijs; maar ook individuele Gentenaars die zelf kunnen inschrijven voor een training.

Met hoe meer we zijn, hoe beter. Dan kunnen we ook collectief de grens trekken. Schouder aan schouder. Enkel op die manier wordt de druk op diegenen die onacceptabel gedrag vertonen groter, zodat ze inzien dat hun gedrag onaanvaardbaar is. Zo kunnen we nieuwe sociale normen helpen installeren in de hele maatschappij. Zo kunnen we tonen dat de tijdsgeest echt gewijzigd is. Zodat mensen die zo'n agressie meemaken - noem hen gerust 'overlevers' - nooit meer het gevoel hebben er alleen voor te staan. Zodat daders zoals Derksen niet meer ongehinderd kúnnen uitkramen dat we “allemaal wel zulke verhalen hebben”. Dat soort verhalen, daar trekken we nu resoluut een streep onder. Het stopt hier. Genoeg is genoeg.

(Deze opinie verscheen op 29 april 2022 ook op de website van het weekblad Knack)

Alles over de omstaandertrainingen lees je op de website van de Stad Gent

Alle sessies zijn momenteel volzet maar je kan je inschrijven op de wachtlijst. Doen!