LOKAAL: ANTWERPEN - Vrouw in de Kijker: Khatera Shamal, over de terugkeer van de Taliban in ‘haar’ Afghanistan

(foto: Katrijn van Giel)

De 26-jarige Khatera Shamal heeft Afghaanse roots. Tijdens het vorige Taliban-bewind, in de  jaren ’90, onvluchtten haar ouders hun land. Ze groeide op op de Antwerpse Linkeroever, en behaalde naderhand diploma’s Toegepaste Psychologie en een Master Gender & Diversiteit. Ze is - in haar job én daarbuiten - erg geëngageerd bezig met diversiteit, seksualiteit en mentale gezondheid, ook en vooral bij mensen met een migratie-achtergrond. En kijkt nu met ontzetting naar de terugkeer van het gevreesde Taliban-regime aan het stuur van haar land van afkomst. ‘De Taliban hebben het land gewoon gekrégen, en dat is een ramp’, zegt ze.

-Hoe is jouw familie hier beland?

In de late jaren ’90 waren mijn ouders op de vlucht voor de Taliban en de Afghaanse burgeroorlog, en via Rusland en een asielcentrum in Charleroi belandden we in Antwerpen, op Linkeroever, waar ik naar de kleuterschool ging. Thuis spraken en spreken we nog altijd Perzisch, maar ik was jong genoeg om snel goed Nederlands te leren. Ik ben de jongste van 5, dus best een groot gezin, met drie meisjes en twee jongens.

-Jouw naam, Khatera, verwijst trouwens naar de Afghaanse gruwel van toen?

Ja, Khatera, (eigenlijk uit te spreken als ‘chotera’) is het Perzische woord voor ‘herinnering’, in mijn geval aan de bombardementen die woedden, toen ik in 1995 het levenslicht zag. Nu ja, licht…het waren gitzwarte, donkere tijden. Televisie verboden - hoewel er stiekem wel gekeken werd -, muziek verboden, alle kleur uit het straatbeeld, burka’s in plaats van de kleurrijke kleren van vroeger, en ga zo maar door. Vrouwen mochten niet alleen naar buiten, en toen mijn moeder dat toch een keer deed, kreeg ze, vlak bij de gebedsruimte, op straat zweepslagen van de Taliban. Dat was voor mijn ouders de druppel.

-Je ouders hadden een ander Afghanistan, een ander Kaboel gekend?

Weet je, Kaboel was best een vrije stad hoor. Overwegend moslim, dat wel, maar ook erg divers en tolerant.

-Toen kwam, na 9/11, de interventie van Amerika en het Westen, met de poging tot ‘nationbuilding’?

Die dus gewoon mislukt is, hé, dat is de enig mogelijke conclusie. Er was in die twee decennia veel te weinig aandacht voor de lokale identiteit, cultuur, de gevoeligheden van de mensen daar. Je moet weten: Afghanistan is een lappendeken, erg heterogeen, met zeer diverse ‘stammen’. Vooral op het platteland leek de interventie  op een nieuwe kolonisatie.

  -Even terug naar jouw parcours in die jaren. Je was thuis de jongste, dat is vaak het meest verwende kindje van het nest?

Dat zal misschien wel, maar ik was toch heel snel begaan met anderen. Ik ontfermde mij vaak over kinderen die het om een of andere reden wat moeilijk hadden. Ze noemden mij al snel niet voor niets ‘moedertje’…(lacht)

-Je studiekeuze lijkt daarvan in het verlengde te liggen?

Goh, ja, als jet het zo bekijkt…Ik kon en mocht van mijn ouders volop gaan studeren, en het werd inderdaad Toegepaste Psychologie, en nadien een Master Gender en Diversiteit in Gent. Tijdens mijn stage kwam ik dan bij Sensoa terecht, en tot op vandaag ben ik daar nog altijd bij betrokken, naast mijn werk bij de Stad, waar ik meewerk aan activering, en de toeleiding naar werk..

-Ligt jouw focus op seksualiteitsthema’s bij mensen met een migratie-achtergrond?

Ja, dat was vanuit mijn eigen geschiedenis redelijk logisch. En thema’s als seksualiteit, seksuele diversiteit, anticonceptie,… liggen daar vaak nog extra delicaat, er zijn meer taboes, al wordt dat ook wel overdreven. Veel, zo niet alles, hangt af van de manier waarop je dingen aanbrengt en bespreekbaar maakt. Maar de gesprekken die ik heb gaan ook breder: over het mentale welzijn van mensen met een vreemde achtergrond - tijdens, maar ook buiten corona -, over identiteit ook.

-In Taliban-Afghanistan tellen meisjes en vrouwen niet mee. Maar ook bij ons is er nog werk?

Het is niet te vergelijken, maar inderdaad, de strijd voor gelijke kansen is ook hier nog niet gestreden, en dat heeft weinig met de etnisch-culturele gemeenschap te maken, al moet ik wel zeggen dat ik het thuis toch ook aan den lijve ervaarde: mijn broers mochten altijd toch wat méér dan mijn zussen en ik…

-Zou je jezelf een rolmodel noemen?

(bescheiden) O, ik ben lang niet de enige hoor, er zijn er heus nog andere, maar ja, het helpt natuurlijk wel als je een beetje het voortouw neemt. Zo zit ik ook mee aan het stuur van een vereniging van jonge Afghaanse vrouwen.

-Nooit overwogen om ter plekke wat te gaan doen?

Dat wàs absoluut mijn plan, ja, tot de Taliban weer aan het bewind kwamen. Maar ooit wil ik dat wel doen. We zijn de voorbije jaren met ons gezin trouwens een aantal keren op bezoek geweest bij familie in het land.

-En hoe moet het nu verder met Afghanistan?

Het is bijzonder pijnlijk om vast te stellen dat de Taliban in geen tijd het land weer in handen kregen. Krégen, zeg ik, want ze hebben er niet eens voor moeten vechten. Er zijn de propaganda-persconferenties van de amateuristische ‘bestuurders’ over de positie van vrouwen en meisjes, maar de realiteit leert nu al dat ze niet naar school mogen. Het ‘bestuur’ is niet voorbereid, de economie ligt plat, de banken zijn dicht. Dit wordt een nieuwe ramp. En waar het vroeger vooral een geo-politiek spel was, gaat het voor de vreemde mogendheden nu vooral om de grondstoffen. Het land dreigt een kruitvat te worden.

-Zie je toch lichtpunten?

Zeker. Ondanks alles, lijken de mensen toch iets minder bang dan vroeger. De veerkracht van de bevolking is ongezien. Terwijl mannen letterlijk vermoord worden, en hun vrouwen psychisch gemuilkorfd worden, blijven ze opstaan en protesteren. Dat is heel straf.

-Je hebt nog familie daar, heb ik begrepen?

Mijn moeders familie is nog in Kaboel, en we hebben (voorlopig) nog veel contact. Mijn oudste oom was procureur onder het vorige regime, en hij stond klaar om te vertrekken, maar de aanslagen bij de luchthaven hebben daar een stokje voor gestoken. Hij vreest voor zijn leven.

-Dus jullie verbondenheid met de plaatselijke bevolking is nog groot?

Ja, het is zo erg. Weet je, Afghanen zijn geweldig gastvrije mensen. Ze houden van feesten, van lekker eten, van kleurige kledij. Je moet die traditionele klederdracht maar eens googelen, dan zie en weet je genoeg. Trouwens, in december gaan we een groot event organiseren in De Roma, en daar zal je létterlijk kunnen proeven van de mooie Afghaanse cultuur. 

-Genoteerd! Maar eerst wil je graag je verhaal doen, tijdens onze Studio Stad. Betekent dat dat de politiek wenkt?

Niet meteen, maar ja, ik zie me ooit, achter de schermen, wel wat doen. Ook dat ligt in het verlengde van mijn werk en mijn engagement. (gedecideerd) Ik zeg altijd: handen uit de mouwen, dan kan er veel, en de verandering, de vooruitgang, ook en zeker voor vrouwen, daar zorgen we sàmen voor!

-Dank je wel, en graag tot bij Studio Stad!

Khatera Shamal is te gast op onze Studio Stad, op 2 oktober, in de Winkelhaak/House of C, Winkelhaakstraat 26, 2060 Antwerpen. Inschrijven maar!

 

  

 

 

Ga naar Nieuws Vooruit