LOKAAL: Nieuwe bouwcode voor Antwerpen: kansen voor een leefbaardere stad

Een van de in het oog springende nieuwe elementen in dit ontwerp bouwcode, is het loslaten van de harmonieregel met uitzondering van de binnenstad. Deze regel hield in dat een gebouw zowel in breedte, hoogte als diepte niet mag afwijken van de andere gebouwen in de buurt.

Al snel kwam de kritiek dat dit zal leiden tot een soort Manhattisering van de stad. Dat projectontwikkelaars vrij spel zullen krijgen om tot in de wolken te bouwen. En dat kleine wijken zullen verdrukt worden door grote torens.

Deze kritiek zou begrijpelijk zijn als enkel en alleen naar het nieuwe ontwerp bouwcode wordt gekeken. Het college keurde echter ook de principes goed van twee nieuwe beleidsmaatregelen die onlosmakelijk verbonden zijn met de nieuwe bouwcode: de zogenaamde transformatieleidraad en de SOK2.0.

Deze twee maatregelen moeten we samen met de bouwcode bekijken als een heilige drievuldigheid waar we alleen maar voor kunnen staan als Vooruit. Waarom?

Demografische uitdaging

De afgelopen 20 jaar is Antwerpen relatief sterk gegroeid. Er zijn meer dan 75.000 inwoners bijgekomen. Bijzonder aan de Antwerpse bevolkingsevolutie is de sterke groei van het aantal jongeren en van de inwoners op beroep actieve leeftijd. Tegen de Vlaamse trend in, is het aantal senioren gedaald.

De meeste verhuisbewegingen naar en uit de stad gebeuren door de jongere leeftijdsgroepen. Vooral inwoners tussen 18 en 39 jaar verhuizen meer naar de stad dan eruit. De 18 tot 24-jarigen worden aangetrokken door de binnenstad, terwijl de 24 tot 39-jarigen zich voornamelijk vestigen in de 20ste -eeuwse gordel en in Linkeroever.

De prognose is dat er de komende 20 jaar nog een groei van 6 a 7,5% zal bijkomen, oftewel 30.000 à 40.000 inwoners.  Om deze bevolkingsgroei op te vangen, zullen er maar liefst 13.000 tot 18.000 woningen moeten bijgebouwd worden. Doen we dat niet, dan brengen we opnieuw een stadsvlucht op gang en dreigen de laatste stukjes open ruimte verder verkaveld te worden.

Van die nieuwe woonnood kan een derde terecht binnen de lopende en geplande projecten. Denk maar aan de Slachthuissite, Nieuw Zuid en Nieuw Zurenborg.

Een derde wordt voorzien binnen de Ringstad, waar we de achterkanten aan de Singel, gebouwen die nu met hun rug naar de Ring staan, kunnen uitbouwen tot voorkanten die uitkijken over mooie Ringparken.

En, inderdaad, één derde van de gewenste groei zal worden opgevangen door gerichte optoppingen (verder in de hoogte bouwen) en door het bouwen binnen bestaande bebouwingen. Hiervoor wordt in de eerste plaats gekeken naar de 20^ste-eeuwse gordel, de stad extra muros of buiten de Singel. De opgave in deze gordel betreft 4.000 tot 6.000 extra woonheden. In de binnenstad blijft de harmonieregel wel van kracht in het RUP Binnenstad.

Dit stelt de stedenbouw in onze stad voor belangrijke uitdagingen. Als we het verkavelen van de laatste stukjes open ruimte willen stoppen, moeten we als stad de bouwshift mee helpen realiseren. Dat betekent dat de ‘optoppingen’ noodzakelijk zijn, maar slechts op zeer specifieke plaatsen worden toegestaan. 

Uit bevragingen weten we echter dat niet alleen het woonaanbod een belangrijke drijfveer is om de stad te verlaten, maar evengoed de kwaliteit van de woonomgeving. 

Ontharding

Bovendien kan in de hoogte bouwen enkel onder strikte voorwaarden: als dit duurzaam kan en de leefbaarheid van de buurt ten goede komt. Optoppingen en verdichtingen moeten een hefboom worden voor vernieuwing en vergroening van de stad waarbij ook de huidige bewoners mee van profiteren.

Enter het tweede element in de heilige drievuldigheid: de transformatieleidraad. Dit is een begeleidend instrument dat wilde, lukrake, ondoordachte ontwikkelingen zal tegengaan en juist zorgen voor transformaties die tot een kwaliteitssprong leiden.

Het zal voor elke locatie de maat van de publieke ruimte, de maat van het bouwblok, de draagkracht, het bereikbaarheidsprofiel en de leefbaarheid van de omgeving mee in kaart brengen.

Hieraan worden dan voorwaarden gekoppeld, zodat samen met de optopping, ook werk gemaakt wordt van vierkante meters ontpitting en ontharding en de aanleg van buurtgroen voor alle bewoners en omwonenden.

Meer buurtgroen

Indien de aanleg van dat buurtgroen niet mogelijk is binnen de contouren van het project, komt het derde element van de heilige drievuldigheid in het spel: de nieuwe stedelijke ontwikkelingskost, oftewel SOK2.0.

Net zoals in de meeste steden, bestond er in Antwerpen als een regeling rond stedelijke ontwikkelingskosten (SOK). Dit houdt in de dat bij de realisatie van grote projecten er ook altijd maatschappelijke lasten ontstaan voor de stad om voorzieningen ter beschikking te stellen. Komt er bijvoorbeeld een groot woningproject bij, dan brengt dit ook noden met zich mee voor de nieuwe bewoners, zoals de nabijheid van scholen, kinderopvang, zorginstellingen, vrijetijdsruimte, enzovoort.

De kosten hiervoor worden volgens een vastgestelde norm doorgerekend aan de projectonwikkelaar. Deze kan die financieel aflossen, of in natura door zelf de nodige voorzieningen bij te bouwen.

In de nieuwe, bijkomende SOK 2.0 regeling, wordt ook de realisatie van buurtgroen mee in rekening genomen wanneer het gaat om een project dat in de hoogte wil gaan.

Als dat bijkomende buurtgroen niet in het project zal worden gerealiseerd, zoals de transformatieleidraad voorschrijft, zal via de SOK 2.0 (de ‘optop-SOK’) de projectontwikkelaar geld moeten storten in nieuw een stedelijk groenfonds dat de Stad de middelen aanreikt om zelf buurtgroen te realiseren.

Kans ipv bedreiging

Laat het duidelijk zijn dat de bouwcode dus niet op zich staat. Het is de combinatie van bouwcode, transformatieleidraad en de optop-SOK die er samen voor moeten zorgen dat optopping en verdere mogelijke hoogbouw de leefbaarheid van deze stad ten goede zal komen.

Door de bevolkingsgroei op te vangen en tegelijk te voorkomen dat elke laatste vierkante meter wordt volgebouwd en verhard. Door meer buurtgroen te creëren die de stad verlucht in plaats van verdrukt.

Voor de bouwcode in zijn geheel goedgekeurd wordt, moeten er nog enkele stappen worden doorlopen. We zijn er nog niet helemaal. Daarom blijven onze schepenen alle fases op de voet volgen en zo nodig bijsturen. De Antwerpenaar kan erop rekenen dat we hierover blijven waken. 

 

Ga naar Vooruit Antwerpen