LOKAAL: Rudy Coddens: ‘OCMW’s raken zélf in een kwetsbare situatie!’

De OCMW’s van het land raken zelf in een kwetsbare situatie

De afgelopen jaren werd onze samenleving geconfronteerd met een aantal verontrustende crisissen: gezondheidscrisissen, overstromingen, energiecrisissen, economische crisissen en grote vluchtelingenstromen als gevolg van oorlogen. Altijd worden de zwaksten in de maatschappij het hardst getroffen: laaggeschoolde arbeiders, jongeren in arme gezinnen, eenoudergezinnen, personen met een migratieachtergrond, ...

De OCMW's en hun personeel moeten mensen met economische en psychologische problemen helpen. Dat dreigt niet meer te lukken. Daarom trekken wij, als de vijf grootste OCMW’s van het land, gezamenlijk aan de alarmbel.

Met dit opiniestuk willen we wijzen op de dringende noodzaak om een betere financiering van de OCMW's op te nemen in de federale onderhandelingen na de verkiezingen in juni 2024.

Steeds meer mensen belanden in armoede, steeds vaker door omstandigheden waar ze zelf niks kunnen aan doen. OCMW’s moeten mensen daar uit helpen. Volgens artikel 23 van de Grondwet zijn OCMW’s wettelijk verplicht om vanaf het moment dat een noodsituatie wordt vastgesteld, de meest geschikte middelen voor te stellen om die aan te pakken. Er wordt vaak gezegd dat de OCMW's een ‘sociaal vangnet’ zijn. Dat is ook zo. Maar zonder genoeg budget worden de gaten van dat net te groot waardoor sommige mensen er door vallen.

De middelen waar de OCMW’s vandaag mee moeten werken, volstaan niet om mensen de sociale steun te geven die ze nodig hebben om uit hun precaire situatie te ontsnappen.

Ter illustratie: een eerstelijns maatschappelijk werker in de OCMW's van de grote steden begeleidt permanent 80 tot 100 dossiers. Dat zijn 80 tot 100 verhalen van sociale nood, die allemaal een aanpak op maat vragen. De toenemende complexiteit van individuele sociale situaties maakt dat nóg moeilijker. En dat op een moment dat de digitalisering van de samenleving de digitale kloof vergroot en dus de sociale uitsluiting nog versterkt.

Daar komt bovenop dat de steden en gemeenten steeds meer van het (te kleine) budget van de OCMW’s letterlijk voor hun rekening moeten nemen. De federale overheid betaalt gemiddeld slechts 70 à 75% van de uitgaven voor sociale bijstand. Maar het aantal mensen in nood blijft stijgen. Daardoor stevenen de OCMW's - en dus de steden en gemeenten - af op een financiële ramp. En vooral: heel veel mensen in precaire situaties dreigen uit de boot te vallen.

Met hun beperkte budget moeten de OCMW's, naast de toekenning van het leefloon, ook heel wat bijkomende hulp en diensten aanbieden: hulp bij medische kosten, betaling van energiefacturen, voedselhulp, noodhuisvesting voor mensen die dakloos dreigen te worden, maatschappelijk werk aanbieden, activering richting ‘gewoon’ werk, enzovoort

Alle OCMW-medewerkers leggen elke dag hun hart en ziel in hun werk, maar krijgen geen loon naar werken. Verder moeten ook de gebouwen onderhouden worden, zodat de klanten deftig ontvangen kunnen worden en de medewerkers in een geschikte werkomgeving kunnen werken. Die gebouwen moeten tegelijk voldoen aan de energie- en klimaatvereisten, wat grote investeringen met zich meebrengt.

Daar komen nog de specifieke kenmerken van de grote steden bij, die op sociaal vlak zware lasten met zich meebrengen. Dat geldt in het bijzonder voor de medische hulp aan mensen zonder wettige verblijfspapieren, die wel door de federale overheid wordt terugbetaald maar waarvan het administratieve beheer volledig door de OCMW’s wordt betaald. In het Brusselse Gewest alléén al, vraagt die taak meer dan 150 VTE's (voltijdse equivalenten wat personeel betreft).

Vandaag wordt het systeem uitgehold. OCMW’s kunnen hun wettelijke taken niet meer vervullen, tenzij steden en gemeenten nóg meer eigen budget investeren, wat onbegonnen werk is in de huidige omstandigheden. Gevolg: van de maatschappelijk werker tot de receptioniste en het schoonmaakpersoneel, het personeel is aan het einde van zijn Latijn.

Samengevat: de financieringsnormen die worden opgelegd aan lokale overheden, en aan OCMW’s in het bijzonder, moeten fundamenteel worden herzien. Het terugbetalingspercentage van het leefloon door het federale niveau moet worden verhoogd. De administratieve procedures moeten radicaal eenvoudiger. Dát is wat nodig is, als we armoede effectief willen blijven bestrijden om mensen opnieuw op weg te helpen naar een zelfstandig bestaan binnen onze samenleving.

Rudy Coddens, schepen van Sociaal Beleid en voorzitter van het BCSD van Gent

Tom Meeuws, schepen van Sociale Zaken en voorzitter van het BCSD van Antwerpen

Khalid Zian,  voorzitter van het OCMW van Brussel

Philippe Van Cauwenberghe, voorzitter van het OCMW van Charleroi

Jean-Paul Bonjean, voorzitter van het OCMW van Luik