LOKAAL: De stand der (Antwerpse) dingen volgens Tom Meeuws

In het vernieuwde Antwerpse stadhuis zit Tom Meeuws (Vooruit), nog half in vakantiesfeer, comfortabel. Maar in de Seefhoek, de noordelijke buurt waar hij woont, ­'regeert de angst in de straten', zegt de ­Antwerpse schepen en lokale Vooruit-kopman, die in een vorig leven tien jaar lang directeur ­veiligheid was van de stad. Het drugs­geweld houdt hem wakker: zijn kinderen zijn twintigers die al eens midden in de nacht thuiskomen. 'Ze moesten maar eens op de foute plaats komen.' Deze week fietste hij zelf huiswaarts na een concert. 'Ik merkte dat ik met andere ogen kijk naar wie er op een bankje zit.' Drugs zitten overal, leerde Meeuws. 'Een van mijn kinderen vertelde dat er - behalve hijzelf - niemand in zijn omgeving is die nog nooit harddrugs heeft genomen. Je kunt bij het begin van Terzake bestellen en voor het einde van de aflevering is het thuis geleverd, zei hij. Ik viel van mijn stoel.'

Is de war on drugs van N-VA-burgemeester Bart De Wever en uw Antwerpse stads­bestuur mislukt?

( denkt na) 'Ik ga via een omweg antwoorden. Ik heb deze vakantie veel gelezen, ­onder meer het biografische essay van ­Stefan Zweig over Desiderius Erasmus, een behoedzaam persoon die steunde op gerede twijfel. Hij kwam in conflict met de monnik Maarten Luther, die beukte en ­weinig maat hield. Hij was, schreef Zweig, van een “meelijwekkende treurnis”.'

De Wever is dan Luther?

'Ik steun de burgemeester en begrijp zijn frustratie. Hij heeft het goede voor ogen. Maar wat er nu gebeurt, vind ik van een meelijwekkende treurnis. Ik ben bedroefd voor iedereen die zijn tijd hierin steekt. Kom maar eens thuis met de boodschap: het is letterlijk ontploft. Het was fout van De Wever om er de naam “war on drugs” op te plakken. Dat is lutheriaanse fronttaal. Op zijn doeltreffendheid is die oorlog nooit geëvalueerd, omdat we allemaal ­wéten dat het gewoon niet werkt.'

Hoe moet het dan wel?

'Als we twijfel toelaten, ziet iedereen dat we op een dood spoor zitten. De war on drugs werd aangekondigd met een grote pers­conferentie, in mijn buurt. Maar de overlast is even erg als vroeger. Men pakt de ­onderkant van de markt aan, de sukkelaars die verleid worden door geld, de bovenkant is amper te raken. Ik zie bij het OCMW vrouwen passeren wier man in de bak zit omdat hij voor 100 euro aan cannabis op zak had. En wie uit de gevangenis komt, raakt niet meer aan werk.'

Moeten we medelijden hebben met ­dealers? Moeten we wat illegaal is niet ­bestrijden?

'Ik pleit er uiteraard niet voor om niets te doen. Drugscriminaliteit en het geld dat het opbrengt, verwoest levens, families en wijken. Ik relativeer niets: dat is het abso­lute kwaad. In die families haalt geen enkele jonge gast een diploma, ze hebben daar geen enkel belang bij. Die ondermijnende criminaliteit moet de focus zijn, net als ­andere prioriteiten, zoals volksgezondheid. Spreek over drugsbeleid of de strijd tegen georganiseerde misdaad, in plaats van over een war. Dat kan alleen door samenwerking. Daar loopt het fout, blijkt ook uit ­onderzoek. Antwerpen heeft de federale politie willen betrekken bij de war on drugs, maar niet als gelijkwaardige partner. We hebben hen uitgelachen, en ze zijn weggelopen. ( wijst naar de tafel waaraan hij zit) Zonder zulke ronde tafels met gelijke stoelen zal het nooit lukken.'

Pleit u voor legalisering?

'Op z'n minst moeten softdrugs gelegaliseerd en gereguleerd worden.'

En harddrugs?

'Voor mij is alles bespreekbaar. Maar als ik daar uitspraken over doe, gaat de rest van mijn boodschap verloren en verwijt men mij meteen dat ik beweer dat met een legalisering alles opgelost is. Quod non.'

De Wever schuift de schuld vooral richting de federale Vivaldi-regering.

'Het is lutheriaans om bij tegenslag de fout bij de ander te leggen en de paraplu open te trekken. Zo raak je niet vooruit. Het probleem is dat mijn burgemeester verschillende rollen te spelen heeft: hij is ook N-VA-voorzitter, die oppositie moet voeren. We hebben hem op dat risico gewezen bij de start van de coalitie en dat ging lang goed. Maar nu botsen we weer op de limieten. Ik zie dat hij daar zelf mee worstelt. ( zwijgt even) Ik heb met hem te doen. In de beslotenheid van het schepencollege hebben we vaak heel goede gesprekken. Maar allerlei zaken, misschien ook zijn ­karakter, staan hem niet toe om echte ­samen­werking te organiseren.'

'Op lokaal niveau moet je ideologie ­opzijzetten. Politiek is de kunst van het ­elkaar vinden. De Wever trok begin dit jaar met zijn Rotterdamse collega Ahmed Aboutaleb naar Colombia. Bij terugkomst beloofde hij overleg met de federale regering, zoals Aboutaleb dat in Nederland doet, zonder oppositietaal. Maar helaas, het is sterker dan hemzelf. De Wever nam wel federale ambtenaren mee. Dat is zoals kinderen mee op reis nemen, maar voor de dia-avond hun ouders niet uitnodigen. Dat werkt niet.'

Antwerpen vraagt al jaren een kader voor bestuurlijke handhaving, zodat het zelf ­preventief kan optreden. Uw Franstalige coalitiepartners bij Vivaldi staan op de rem.

'Ook bij de groenen ligt dat gevoelig en de regering-Michel met de N-VA slaagde er evenmin in. Die bestuurlijke handhaving is cruciaal.

Ik ken de tegenargumenten, ze zijn quatsch. De Wever zou aan een ronde tafel moeten gaan samenzitten met Philippe Close, Paul Magnette, Willy Demeyer, Mathias De Clercq - zijn collega's van Brussel, Charleroi, Luik en Gent - om samen druk te zetten, zodat het erdoor komt. Het probleem is dat zij niet bepaald personen zijn voor wie De Wever lief is geweest.'

Leeg spaarboekje

Als schepen is Meeuws behalve voor ­sociale zaken en armoedebestrijding, samenlevings­opbouw en erediensten ook bevoegd voor leefmilieu. Hij heeft tijdens deze zomer van recordtemperaturen en droogte veel nagedacht. 'We staan voor heel, heel, heel moeilijke tijden. Politici mogen daar niet onnozel over doen.'

Schepen van Stadsontwikkeling Annick De Ridder (N-VA) tweette onlangs over een nieuwe 'groene oase'. Het ging om amper enkele kleine boompjes op een nieuw plein. Neemt de stad de uitdaging ernstig?

'Iedereen in het college beseft dat we elke kans die we hebben moeten grijpen om volle grond te behouden of te creëren. Ook Annick levert veel inspanningen, zoals met haar plannen voor een vloedbos op de ­heraangelegde kaaien.'

Het nieuwe Operaplein is een betonnen woestijn.

'Het plein is ondertunneld, en elke stad heeft ook een grotere vlakte nodig voor evenementen. Wat belangrijker is: bij de voltooiing van de Ring zal Antwerpen een eiland zijn, afgesloten voor waterinsijpeling door beton. Vandaar het belang om water de stad binnen te trekken en vast te houden. Daar werken we volop aan, door gezuiverd afvalwater niet langer weg te pompen naar de Schelde maar in een ­waternet naar onze droge vijvers te sturen. De sleutel is: systemisch en collectief.'

Wat houdt dat precies in?

'Kijk naar de energiefacturen: we staan nog maar aan het begin van de chaos. Ik las

een boek van denktank Itinera, zelfs zij zeggen dat de markt tekortschiet. Grote bedrijven voelen minder van de prijsstijgingen, zij sluiten contracten op lange termijn via ­zogenaamde Corporate Power Purchase Agreements (PPA's) met grote wind- en ­zonneparken. Maar de burger ­betaalt de volle marktprijs, bepaald door de duurste gascentrale. De burger kan ook die macht krijgen, maar alleen via interventie door de overheid. De Vlaamse en federale regering moeten werk maken van sociale PPA's, waarbij we op lange termijn contracten ­afsluiten met wind- en zonneparken, die we eventueel zelf aanleggen.'

Welke oplossingen ziet u nog?

'Neem het sociaal energietarief. Ik heb eens opgevraagd wie daarop in Antwerpen een beroep moet doen. In sommige wijken tot de helft! Ik viel achterover. Dat moeten we op dit moment zo houden, maar het kost de federale overheid gigantisch veel geld: voor Antwerpen alleen al zo'n 200 miljoen euro per jaar. Daarmee subsidiëren we rechtstreeks Russische gas­boeren en Saudische oliesjeiks. Dat kunnen we toch efficiënter inzetten?'

'Deze week kwam er een alleenstaande, werkende vrouw met vijf kinderen langs het OCMW omdat ze een energiefactuur van 11.000 euro in de bus had gekregen. Onmogelijk voor haar om die te betalen. Wij soppen die facturen op, maar het is toch veel efficiënter om dat geld te steken in bijvoorbeeld zonnepanelen? In Australië bestaat het: cash for solar. Gezinnen geven hun recht op sociaal tarief voor tien jaar op in ruil voor een zonne-installatie. Hoe gaan we het anders bekostigen? Ik heb dit jaar mijn achtergevel aan de buitenkant geïsoleerd. Dat kostte 20.000 euro. Wie kan dat betalen? Mijn spaarboek is nu leeg. De ­belastingen op elektriciteit moeten ook omlaag. Er zitten drie keer meer Vlaamse heffingen dan federale in. Elektriciteit is te duur ten opzichte van gas, je moet bijna een idioot zijn om een warmtepomp te zetten. Zuhal Demir is een straffe minister, maar dat moet ze aanpakken.'

Niet iedereen kan zonnepanelen of een warmtepomp installeren.

'Dat is het probleem: het klimaat- en energiebeleid gaat niet uit van de stedelijke ­realiteit. Op folders van renovatiepremies staan altijd huizen met oprit en tuin. Zeven op de tien Antwerpenaren wonen in appartementen, zes op de tien huren. De gemiddelde Antwerpenaar is geen baas over ­eigen dak of verwarmingsketel. Daarom: investeer collectief. Zoals het warmtenet dat Antwerpen uitrolt. Er is voldoende warmte in de haven om de hele stad te verwarmen.'

Onderscheidt dat socialisten van groenen? Jullie wilden in 2018 nog een kartel vormen.

'Ik vind van wel. Zij focussen erg op individuele, kleinschalige ingrepen. Minder, minder, minder. Maar door comfort af te nemen van mensen zal het niet lukken. De afstand tussen Vooruit en Groen is de laatste jaren groter geworden.'

Iets anders: Antwerpen kwam deze zomer negatief in het nieuws door de uitbuiting op de werf van Borealis. Hoe kan zoiets aan het oog ontsnappen?

'Het bestuur is zich ervan bewust dat heel wat praktijken in Antwerpen het daglicht niet mogen zien. Het probleem is: wat ­kunnen we eraan doen? We verhoogden toezicht op andere werven via bevoegd­heden zoals brandveiligheid. Politici zijn het spoor zo bijster dat het aan de steden is om de regie te nemen over domeinen als klimaat, veiligheid, werkgelegenheid of mobiliteit. Er is Europa en er zijn de ­steden. Wat zich daartussen bevindt, is niet meer zo belangrijk. De VDAB zou voor grote steden afgeschaft moeten worden. Nu werken we naast elkaar. Twee voorbeelden: een Antwerpenaar die een opleiding tot vorkheftruckchauffeur wil volgen, moet daarvoor naar Herentals. VCA-attesten, ­nodig om in de bouw te werken, zijn ­verkapte taalexamens geworden. Daardoor moeten we massa's kandidaten afwijzen.'

'Tijdens de coronapandemie heb ik ­gezien dat ook De Wever die stedelijkheid omarmt. Het zal u verbazen, maar ik was het helemaal eens met zijn Facebookreclameboodschap dat het verbod om op bankjes te zitten nonsens was. Hij trok zich het lot aan van wie geen tuin heeft. Tijdens ­corona verstonden we elkaar perfect.'

Hoe zit het ondertussen met Oosterweel en de overkapping? Komen die er zeker?

'Het Toekomstverbond - inclusief Oosterweel, de overkapping en de modal shift naar fiets en openbaar vervoer - staat in steen gebeiteld. Voorlopig is er vooral ­aandacht voor dat eerste, en dat leidt tot een onevenwicht. Als oud-medewerker van De Lijn doet het me pijn om te zien hoe de Vlaamse regering dat mismeestert.'

Doet de stad zelf genoeg? Schepen van ­Mobiliteit Koen Kennis (N-VA) wil de kaaien ondertunnelen voor doorgaand verkeer.

'De kaaien als een expresweg, daar zijn we mordicus tegen. Daarover is het laatste woord nog niet gezegd. Ik wil geen leugens vertellen: ik vind dat ons beleid rond mobiliteit en verkeersleefbaarheid faalt. De N-VA wil de Antwerpenaar verleiden om de auto thuis te laten, maar wie zelf iets te veel ­gespot wordt met zijn oud lief, kan moeilijk iemand verleiden. Ons politieke ­gewicht is wat het is. Er is afgesproken te focussen op de eigen bevoegdheden, bij ons is dat het sociale. Maar ik kan me ­inbeelden dat meer gegoede Antwerpe­naren zich soms afvragen: wat heb ik daaraan? We moeten in 2024 electoraal sterker staan.'

Koran reciteren

Fungeert de bourgondische entente in ­Antwerpen tussen geel en rood als labo voor een samenwerking tussen de N-VA en Vooruit op hoger niveau? 'Er is geen ­natuurlijk verbond tussen nationalisten en socialisten. Dat is bullshit. Zijn wij graag aan de macht? Ja. Omdat we het verschil maken. Maar in onze coalitie is het niet ­elke dag feest. We zijn geen vriendenclub, we gaan niet samen eten. Dat hoeft ook niet. Ik krijg het op mijn heupen van politici die met elkaar op restaurant gaan en daar foto's van delen. Dat is theater.'

De Wever en uw voorzitter Conner ­Rousseau zijn close.

'Dat maakt weinig indruk op mij, of op Conner. Hij is een speciale, maar excellente voorzitter. Eindelijk hebben we intern echt leiderschap. Hij heeft me al onder mijn voeten gegeven, maar dat mag hij.'

Voelt u zich in de Seefhoek in eigen land?

'Absoluut.'

Rousseau waant zich in Molenbeek niet in België.

( denkt na) 'Toen mijn dochter geboren werd, twintig jaar geleden, dachten we ook aan vertrekken. Maar als ik in West-Vlaanderen kom, waarvan ik afkomstig ben, ­besef ik dat ik een stedeling ben. Maar ik ben niet blind voor de minder aangename kanten. Het sluikstort is verschrikkelijk. Daarom, Vlaamse regering, voer dat statiegeld in.'

'Ik woon in een transitwijk, naast een huis waar ik alle wereldcrisissen zie passeren. Door het vocht groeiden er paddenstoelen aan onze kant van de muur. Eerst woonden er Oost-Europeanen, dan Irakezen, Syriërs, Afghanen en nu een Eritrees gezin, schatten van mensen. Het is zoeken. Je ziet kinderen die aan hun lot worden overgelaten, Afghaanse meisjes die in de moskee iets te lang de Koran moeten ­reciteren en verkrampen als hun leraar ­passeert. De armoede giert vanonder de deuren. Het is soms te vuil, te rafelig, te lastig, maar ik voel me er thuis. Er gebeuren ook ontzettend fijne dingen.'

Is het toeval dat in die wijken drugs ­floreren?

'Er is een probleem met sommige Marokkaanse families in Borgerhout, dat moeten we kunnen benoemen. De familie van mijn eigen babysit geeft dat ook toe, ze zijn er ook het slachtoffer van. Daar is ook een ­sociaal-culturele component aan, maar we mogen niet veralgemenen.'

U bent fan van Rousseaus 'flinkse' lijn?

( windt zich op) 'Nu hebt u een open zenuw geraakt. Ik háát het woord “flinks”. Links beschermt de mensen, met een stevig veiligheidsbeleid, door niet blind te zijn voor problemen en door repressief op te treden als het moet. Die “f” is nergens voor nodig. Flinks bestaat niet, dat is een frame van rechts. We zeggen toch ook niet “frechts”? Ik ben het zo beu dat we zo'n beleid moeten verdedigen. De socialisten leverden met Louis Tobback en Johan Vande Lanotte de beste ministers van Binnenlandse

­Zaken ooit. Waren dat softies? Ik krijg het ervan wanneer men zegt dat links de ogen heeft gesloten voor samenlevingsproblemen. In Antwerpen in elk geval niet. Leona Detiège heeft de prostitutiebuurt opgekuist. En ­Patrick Janssens was toch ook niet bepaald naïef.'

Een aantal mensen verliet recent gedegouteerd de politiek. Wat houdt u draaiende?

( denkt na) 'Ik vind het op sommige dagen lastig. Natuurlijk denk ik soms aan stoppen. Ik erger me mateloos aan de partij­politiek, de waan van de dag, het gebrek aan verbeelding en ideeënkracht. Het mag allemaal wat meer poeier hebben. Ik zeg het met wat schroom en ik krijg er ook altijd wat kippenvel van, maar wat mij echt hier houdt, is het OCMW. Daar passeren ­elke dag 38 romans. Daar maakt de politiek het verschil.'

Interview in De Standaard: Matthias Verbergt ■

Ga naar